ΥΠΕΡΗΧΟΣ ΜΑΣΤΟΥ

Οι συνήθεις διαγνωστικές μέθοδοι για την απεικόνιση του μαστού σήμερα είναι: η μαστογραφία, το υπερηχογράφημα, η μαγνητική τομογραφία και η ψηφιακή μαστογραφία. Η εξέλιξη της έγχρωμης Doppler υπερηχογραφίας, με συσκευές υψηλής ευκρίνειας και 3D/4Dαπεικόνιση, επιτρέπει την αποτελεσματική ανίχνευση και διερεύνηση πολλών παθήσεων συμπεριλαμβανομένου και του καρκίνου του μαστού.

Η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί για την εξέταση, εξαρτάται κυρίως από την ηλικία της γυναίκας. Για το συνήθη ετήσιο έλεγχο, συνήθως σε ηλικίες κάτω των 30 ετών, χρησιμοποιείται μόνο το υπερηχογράφημα ενώ σε ηλικίες άνω των 30 ετών μπορεί να συμπληρωθεί με άλλες διαγνωστικές μεθόδους και συνήθως με τη μαστογραφία. Ο ετήσιος απεικονιστικός έλεγχος θα πρέπει να αρχίζει ακόμη νωρίτερα, ακόμα και πριν από την ηλικία των 25 ετών, σε γυναίκες με κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή των ωοθηκών. Άνω των 35 ετών, η εξέταση εκλογής είναι η μαστογραφία που συνήθως συμπληρώνεται με υπερηχογράφημα αφού η συμβολή της υπερηχογραφίας είναι σημαντική στους ‘πυκνούς’ μαστούς με έντονα ινοαδενικά στοιχεία. Ο συνδυασμός των δύο μεθόδων αυξάνει την πιθανότητα για την ανίχνευση του καρκίνου του μαστού κατά 17%, αφού σε μια ‘ύποπτη’ από τη μαστογραφία βλάβη, το υπερηχογράφημα διακρίνει εύκολα, αν πρόκειται για μια απλή κύστη ή ένα συμπαγές μόρφωμα που χρειάζεται περαιτέρω έλεγχο. Η οδηγούμενη από υπέρηχο βιοψία (FNA) αυτών των βλαβών επιτρέπει την ιστολογική τους διερεύνηση και φυσικά σώζει ζωές. Ακόμα σημαντικότερη είναι η δυνατότητα της ανίχνευσης με τον υπέρηχο, πολύ μικρών, μη ψηλαφητών όγκων στον αδενικό ιστό του μαστού.

Από διεθνείς μελέτες υπολογίζεται ότι οι ετήσιοι απεικονιστικοί έλεγχοι έχουν μειώσει τη θνησιμότητα από τον καρκίνο του μαστού κατά 24%. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο, αφού γνωρίζουμε ότι ο καρκίνος του μαστού είναι για τις γυναίκες, ο πρώτος σε συχνότητα καρκίνος και δυστυχώς αποτελεί ακόμα τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στον κόσμο.

Αν και σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία η ευαισθησία του υπερηχογραφήματος με κεφαλή υψηλών συχνοτήτων (12MHz) σε συνδυασμό με τη μαστογραφία, ποικίλει και φθάνει μέχρι και 95%, το αποτέλεσμα της εξέτασης, ακόμα και το φυσιολογικό, θα πρέπει να αξιολογείται πάντοτε μαζί με τα υπόλοιπα εργαστηριακά ευρήματα και κλινικά από τον θεράποντα γιατρό.Η κλινική εξέταση των μαστών σε ηλικίες μικρότερες των 30 ετών γίνεται από το γιατρό τουλάχιστον κάθε 3 χρόνια, ενώ από την ηλικία των 30 ετών και μετά η κλινική εξέταση θα πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα με τις απεικονιστικές μεθόδους, κάθε χρόνο.

Το υπερηχογράφημα μαστού είναι μια απλή, ανώδυνη διαγνωστική μέθοδος, χωρίς ακτινοβολία, που δεν απαιτεί προετοιμασία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα σαν μέθοδος πρώτης επιλογής όταν η αυτοψηλάφηση δεν είναι ασφαλής, κυρίως λόγω του μεγέθους των μαστών ή συνυπάρχουσας ινοκυστικής μαστοπάθειας. Η εξέταση συμπληρώνεται πάντοτε με τον έλεγχο των μασχαλιαίων κοιλοτήτων για διογκωμένους λεμφαδένες.

Εκτός από τους συνήθεις προληπτικούς ελέγχους, ο υπέρηχος χρησιμοποιείται για τη διερεύνηση ψηλαφητικών ευρημάτων καθώς και για τη σήμανση ογκιδίων πριν την χειρουργική τους αφαίρεση. Επίσης το υπερηχογράφημα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στη διερεύνηση μικροαποτιτανώσεων που μπορεί να αποκαλυφθούν από τη μαστογραφία.

Όμως τί περιμένουμε από μια υπερηχογραφική εξέταση του μαστού; Βέβαια πάντοτε ευχόμαστε να μην έχουμε παθολογικά ευρήματα. Η πιο συνηθισμένη καλοήθης κατάσταση, που δεν θεωρείται πάθηση αφού αφορά περισσότερο από το 60% των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας, είναι η ινοκυστική μαστοπάθεια ή κυστική νόσος των μαστών. Αν όμως υπάρχουν ευρήματα τότε αυτά οφείλονται σε καλοήθεις αλλά και σε κακοήθεις βλάβες. Τα περισσότερα ογκίδια που εντοπίζονται στο μαστό είναι καλοήθεις όγκοι. Τέτοιοι όγκοι είναι τα ιναδενώματα, οι απλές κύστεις, τα θηλώματα των γαλακτοφόρων πόρων καθώς και τα λιπώματα. Καλοήθης πάθηση είναι βέβαια και η εκτασία των γαλακτοφόρων πόρων που εκδηλώνεται με πόνο, τοπικά σημεία φλεγμονής, εκροή υγρού από τη θηλή και αφορά συνήθως πολύτεκνες μητέρες.

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες. Ο καρκίνος ξεκινάει όταν κάποια κύτταρα του μαστού χάνουν τον έλεγχο της ανανέωσής τους και πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα. Το μεγαλύτερο κακό σε αυτή την περίπτωση είναι ότι μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, αυτά τα καρκινικά κύτταρα, δεν μένουν μόνο στην περιοχή που πρωτοαναπτύχθηκαν, αλλά μπορούν να μετακινηθούν και σε άλλες περιοχές ή όργανα του ανθρώπινου σώματος. Σύμφωνα με μεγάλες διεθνείς μελέτες, μία στις 9 ή 10 γυναίκες θα εμφανίσει καρκίνο του μαστού στη διάρκεια της ζωής της ή περίπου 6.000 γυναίκες στη χώρα μας θα εμφανίζουν καρκίνο του μαστού, κάθε χρόνο. Ο κίνδυνος να αναπτύξει μια γυναίκα καρκίνο στο μαστό αυξάνει με την ηλικία. Έτσι ενώ μέχρι την ηλικία των 39 ετών ο κίνδυνος είναι μόλις 0,5%, στις ηλικίες 40-59 ετών ο κίνδυνος φτάνει το 4-6% (δηλαδή 1 στις 20-25 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο μαστού). Από την  ηλικία των 60 και άνω, ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου στο μαστό φτάνει το 7% -12% (περίπου 1 στις 10 με 15 γυναίκες. Μικρό αλλά υπαρκτό κίνδυνο έχουν και οι άνδρες που, σύμφωνα με διεθνείς μελέτες εμφανίζουν καρκίνο του μαστού σε ποσοστό 1%. Δηλαδή για κάθε 100 γυναίκες με καρκίνο του μαστού, αντιστοιχεί και ένας άνδρας που θα νοσήσει από τον ίδιο λόγο, συνήθως σε ηλικία 50 με 70 ετών.

Η αυτοεξέταση των μαστών είναι η πρώτη και βασική μέθοδος προληπτικής εξέτασης των μαστών και μπορεί να γίνει πολύ απλά στο σπίτι από την ίδια τη γυναίκα. Κάθε γυναίκα, από την ηλικία των 20 ετών πρέπει να κάνει αυτοεξέταση των μαστών τουλάχιστον μία φορά το μήνα:

Ξεκινήστε κοιτάζοντας τους μαστούς σας στον καθρέφτη. Ελέγξτε το μέγεθος, το σχήμα και το χρώμα. Οι δύο μαστοί πρέπει να είναι περίπου συμμετρικοί και σχεδόν ομοιόμορφοι.

Σημεία που πρέπει να προσεχθούν και που αν υπάρχουν χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση:

• αλλοίωση στο δέρμα σαν «φλοιός πορτοκαλιού» ή εισολκή της θηλής 
• Ερυθρότητα του μαστού 
• Διαγραφή των φλεβών κάτω από το δέρμα
• Διόγκωση 
• Αποβολή υγρού ή αίματος από τη θηλή.

Σηκώστε τα χέρια και παρατηρείστε για τα ίδια σημεία. Ακολούθως πιέστε και τις δύο θηλές και ελέγξτε αν υπάρχει αποβολή υγρού από αυτές. Το υγρό αυτό μπορεί να είναι γαλακτώδες, κίτρινο ή αίμα.

Στη συνέχεια ξαπλώστε και εξετάσετε με τις άκρες των δακτύλων σας τους μαστούς κάνοντας μικρές κυκλικές κινήσεις, μέχρι να καλύψετε όλη την έκταση του κάθε μαστού. Ακολουθείστε πορεία από πάνω προς τα κάτω και από έξω προς τα μέσα. Προσπαθήστε να αισθανθείτε οποιαδήποτε διαφορά ή ύποπτη μάζα στο εσωτερικό του αδένα. Εννοείται ότι το δεξί χέρι εξετάζει τον αριστερό μαστό και το αντίθετο. Ακολουθείστε την ίδια διαδικασία και σε όρθια θέση.

Πολλές γυναίκες αισθάνονται ότι μπορούν να εκτιμήσουν καλύτερα το μαστό τους όταν το δέρμα είναι υγρό και γλιστερό, έτσι προτιμούν να κάνουν την όρθια φάση της αυτοεξέτασης όταν κάνουν μπάνιο.

Ο καλύτερος χρόνος για την αυτοεξέταση των μαστών είναι περίπου επτά με δέκα ημέρες μετά την πρώτη ημέρα του κύκλου για τις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, δηλαδή κατά την περίοδο που είναι ευκολότερη η ψηλάφηση και οι μαστοί βρίσκονται στην πιο ‘φυσιολογική κατάστασή’ τους. Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μπορούν να ορίσουν μια συγκεκριμένη ημέρα μέσα στο μήνα, για τη μηνιαία αυτοεξέταση των μαστών τους. Η νίκη στη μάχη κατά του καρκίνου του μαστού μπορεί να έρθει πιο κοντά με την έγκαιρη διάγνωση. Όσο μικρότερη εντοπίζεται η βλάβη τόσο πιο πιθανή είναι η επιτυχής αντιμετώπιση του καρκίνου.

Το υπερηχογράφημα του μαστού με συσκευές υψηλής ευκρίνειας, με 3D/4D απεικόνιση και έγχρωμο Doppler, είναι μια σημαντική απεικονιστική μέθοδος στην καθημερινή ιατρική πράξη και σε συνδυασμό με τη μαστογραφία (απλή ή και ψηφιακή) προσφέρει σημαντικές προοπτικές στην ανίχνευση και στη διαφορική διάγνωση των παθήσεων του μαστού.